آزمایشگاه‌ها اغلب مکان‌هایی هستند که به دلیل نگهداری مواد شیمیایی مختلف ،برخی از این مواد با یکدیگر ناسازگار بوده و ترکیب شدن آنها با هم ممکن است منجر به آتش‌سوزی و یا انفجار شود. برای به حداقل رساندن خطرات احتمالی لازم است تا افراد شرایط و ویژگی های خاصی را رعایت نمایند.
برای نگهداری بدون ریسک مواد شیمایی نیازاست که به 3 قاعده زیر توجه شود:
1_محل نگهداری مواد شیمیایی
2_ظرف نگهداری ماده شیمیایی
3_نحوه مرتب سازی و چیدمان مواد شیمیایی
شرایط نگهداری مواد شیمیایی در آزمایشگاه
برای نگهداری مواد شیمیایی در آزمایشگاه نیاز است که به نکات زیر توجه شود:
1_تهویه در آزمایشگاه و انبار:
آزمایشگاه باید از سیستم تهویه هوای مناسب برخوردار باشد. محل نگهداری مواد شیمیایی سمی نیاز به تهویه مناسب دارد.
2_وجود امکانات لازم قبل از وقوع آتش سوزی:
برخورداری آزمایشگاه از کپسول های آتشنشانی متناسب با ویژگی های مواد
که عموما برای این مکان ها از کپسول آتش نشانی پودری استفاده می شود.
قرار داشتن دو سطل شن جهت وقوع آتش سوزی و خاموش کردن حریق نیاز است.
3_دما و رطوبت محیط:
باید دما و رطوبت محیط آزمایشگاه جهت نگهداری مواد شیمیایی تنظیم شود و در شرایط استاندارد باشد.
در صورت نگهداری مواد در یخچال و محیطی سرد، لازم است تا آزمایشگاه از یک یخچال برخوردار باشد.
4_توجه به تابش نور خورشید:
تابش مستقیم نور خورشید بر روی مواد شیمیایی می تواند خطراتی در پی داشته باشد و لازم است مواد شیمیایی را از تابش نور خورشید و حرارت دور نگه دارید تا این مواد ضربه نبینند.
5_وجود تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی :
وجود دوش و چشم شوی اضطراری جهت شست و شوی چشم و دوش آب سرد
6_ سازگاری مواد شیمیایی:
برخی از مواد شیمیایی با توجه به خصوصیت های خاص و ماهیتی که دارند با یکدیگر سازگار نبوده و نگهداری آن ها از نظر فیزیکی در کنار هم می تواند خطرات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
در نتیجه لازم است حتما گروه هایی که با یکدیگر سازگار نیستند را شناسایی کنید.
7_تنظیم ارتفاع نگهداری مواد شیمیایی:
برای کاهش ریسک افتادن و سر خوردن ظروف حاوی مواد شیمیایی از ارتفاع زیاد به پایین نیازاست که مواد شیمیایی داخل قفسه های لبه دار و کابینت های مخصوص دارای درب باشند.
نحوه مرتب سازی و چیدمان مواد شیمیایی
جداکردن گروه های مختلف مواد شیمیایی از همدیگر الزامی است.
1_حتما مواد شیمیایی اسیدی را از مواد شیمیایی قلیایی جدا کرده و در محل جدا از هم نگهداری کنید.
در همین راستا می توانید اسیدهای اکسید کننده را نیز از اسیدهای آلی تفکیک کنید.
2_مواد شیمیایی سمی و مواد شیمیایی واکنش پذیر نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه و مخصوص دارند.
3_حتما حرارت را از مواد شیمیایی واکنش پذیر دور کنید و مراقب باشید تا این مواد ضربه نبینند.
4_محل تجمع و نگهداری مواد خطرناک می تواند به قفل مجهز شود و علامت مربوط به خطر نیز روی ورودی یا درب آن ها درج شود.
5_ برای جلوگیری از سر خوردن وافتادن مواد شیمیایی نیاز است مواد شیمیایی درون کابینت های درب دار و قفسه های لبه دار نگهداری شوند.
6_ موادی نظیر سدیم، فسفر سفید و لیتیم در طبقه بندی مواد شیمیایی ناپایدار قرار می گیرند و نیاز است که در محیطی خنک و تحت نیتروژن قرار گرفته و نگهداری شوند. این مواد می توانند دچار تغییرات شیمیایی شوند اما خوشبختانه قابلیت انفجار ندارند.
ظروف مناسب نگهداری مواد شیمیایی
مقدار کمی از بخارات موادی مانند هیدروژن سیانید، سیانوژن و پاراتیون می تواند سبب مرگ شود در نتیجه باید آن ها را در سیلندر های فلزی فشار قوی نگهداری کرد و باید آنها را از آسیب های فیزیکی و هر گونه ماده قابل اشتعال دور نگه داشت.
همچنین برخی از مواد مانند هیدرازین باید در سیلندرهای استیل یا ظروف مخصوص نگهداری شوند چرا که قابل تجزیه بوده و در صورت وجود حرارت واکنش انفجاری به همراه خواهند داشت.
موادی مانند هیدروکسیدسدیم که رطوبت زیادی جذب می کنند باید در بطری های پلاستیکی که نسبت به آب غیر قابل نفوذند نگهداری شوند.
مواد رادیواکتیو در محفظه های سربی و محیط های کاملا غیر قابل نفوذ نگهداری کنید و باید در برابر تشعشعات مواد به طور کامل حفاظت فردی رعایت شود.
برای نگهداری مواد خورنده یا مایعات سمی از ظروف مخصوص استفاده کنید. برای مثال اسید هیدروفلوئوریک را در ظروف سربی، کائوچوبی یا بطری های رزین قرار دهید و آن را از دیگر ظروف اسیدی دور نگه دارید.
نکته: پس از اتمام آزمایش حتما از بسته بودن درب مواد شیمیایی مصرفی خود اطمینان به عمل آورید.
حتما توجه داشته باشید که پس از انجام آزمایش، جداره بیرونی ظرف ماده شیمیایی مصرفی را به خوبی پاکسازی کنید.
چسب
ماستیک